De Ingenieur (Engineer) blikt om zich heen – Energietransities
Ingenieurs weten veel van techniek. En soms is dat genoeg. Als zij kunnen uitrekenen wat de optimale sterkte van een bruggenhoofd moet zijn, laat ze dat dan doen, dan zorgen anderen er wel voor dat die brug gebouwd wordt, de vergunningen komen enzovoort. Als de veranderingen groot zijn, als er een maatschappelijk/technische transformatie (transitie) onderweg is, dan wordt van de ingenieur veel meer gevraagd. Hij/zij moet nu na gaan denken over oplossingen, niet alleen over technische oplossingen, maar over maatschappelijke oplossingen, voor problemen die momenteel nu nog niet goed begrepen worden, voor markten die er nog niet zijn, met wetten en regels die nog ingevoerd of veranderd moeten worden, en met investeerders die huiverig zijn voor het nieuwe durven gaan. En dit alles soms met behulp van de druk van maatschappelijke groeperingen, maar soms ook tegendruk van de burgers. Normaal gesproken gebeurt zo'n verandering niet, dat komt alleen voor als het huidige systeem van produceren en consumeren niet meer in lijn is met wat de maatschappij vraagt en er potentiele oplossingen aanwezig zijn. De implementatie van deze oplossingen vergt het opnieuw 'aligneren' (met elkaar op een lijn brengen) van de vijfhoek techniek-overheid-markt-burgers/NGO’s en investeerders. Dat is een moeilijk en kwetsbaar proces, waarbij het kan helpen zogenaamd 'transitiemanagement' toe te passen: het samen ontwikkelen van een visie, het samen uitproberen via experimenten, monitoren waar de huidige realiteit en de noodzakelijke toekomst nog te ver uit elkaar liggen en het implementeren van geleerde lessen in wetten, regels, strategieën en nieuwe netwerken. Tijdens een transitie wordt alles in vraag gesteld en schuiven de panelen. Wil een ingenieur kunnen overleven in zulke hectische tijden, dan moet zijn blikveld zich noodzakelijkerwijs verruimen.
Transitie is een Systeem verandering
Een socio-technisch systeem is niet alleen cognitief (zoals bij wetenschappelijke revolutie),
maar ook:
- Sociaal: Actoren en onderlinge verhoudingen
- Legaal: regelgeving, wetten, procedures, jurisdictie, standaarden en normen
- Materieel: Apparaten, installaties, infrastructuur, technologie
- Economisch: Markten, financiering, risk and benefit perceptie
- Beleid: Ondersteuningsbeleid, subsidies, belastingregels
- Cultureel: Gewoonten, taal, manier van uitdrukken, handelen, onderhandelen etc.
Maar het socio-technisch regime zit niet in een vacuum: er is iets er boven, eronder en ernaast…
foto2
Zo ziet een transitie er dus uit, in theorie !
foto3
Historisch voorbeeld: van ‘onhoudbaar’ paard en wagen systeem, naar auto op brandstof, op chaotische wijze…
foto4
Transities analyseren, begrijpen, beïnvloeden…. (kan dat? Hoe dan?)
foto5
De maatschappelijke vijfhoek als institutionele ruimte van transities
foto6
Rollen van de Ingenieur
Klassiek: Bedenker en uitvoerder van ‘de oplossing’
Ingenieur als visionair (en socioloog!) en de socioloog als ingenieur….
Ingenieur als analist
foto 7
De ingenieur als ‘vertaler’ in een veranderende maatschappelijke 5-hoek
foto8
Ingenieursrollen in een tijdpek van verandering
-
-
- De ingenieur in een stabiele omgeving: “de probleemoplosser” (klassiek, niet meer houdbaar…..)
- Ingenieurs gedurende het transitieproces: “de socioloog van een nieuwe wereld” (visionair)
- Analist van een veranderende wereld
- Vertaler tussen verschillende werelden
- Al implementerend en lerend….. (“eeuwige student”),open en flexible
- In een periode van transitie moet de ingenieur al het bovenstaande kunnen en doen!
-